Ορεινοί όγκοι και Ορεινός – χιονοδρομικός τουρισμός (Ο.Χ.Τ)

Οι ορεινοί όγκοι αποτελούν αξιόλογες γεωγραφικές ενότητες, οι οποίες διαδραματίζουν συχνά καθοριστικό ρόλο για τις περιφέρειες, τις χώρες και τις οικονομικές ζώνες της Ελλάδας. Γενικά, θεωρούνται χωρικές ενότητες οι οποίες ενσωματώνονται δύσκολα στην οικονομική ανάπτυξη και αντιμετωπίζονται ως ζώνες που τείνουν προς την περιθωριοποίηση. Χαρακτηρίζονται ως χωρικές ενότητες «υπό απειλή», λόγω της σύνθεσής τους σε φυσικούς και ανθρωπογενείς πόρους, ως επίσης και της ευαισθησίας τους απέναντι σε ορισμένους εξωγενείς παράγοντες και ενδογενείς κρίσεις. Οι ορεινοί όγκοι μειονεκτούν λόγω της γεωμορφολογίας τους, η οποία καθιστά πολύ δυσχερές το πλαίσιο των συνθηκών διαβίωσης και περιορισμένους τους εκμεταλλεύσιμους χώρους. Διαχρονικά, παρουσιάζουν μια εξελικτική πορεία, η οποία διαταράσσεται συχνά από οικονομικές ή ανθρωπογενείς κρίσεις. Οι ορεινοί όγκοι εμφανίζουν ένα σημαντικό αριθμό λειτουργικών δυσχερειών και περιορισμών αναφορικά με τις περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται. Παράλληλα, όμως, διαθέτουν αναξιοποίητους φυσικούς και ανθρωπογενείς πόρους, των οποίων η αξιοποίηση καθορίζεται όχι μόνο από την ίδια την ανάπτυξη των ορεινών όγκων, αλλά και των συνδεομένων χωρικών ενοτήτων. Συνοπτικά, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ορεινοί όγκοι είναι τέσσερα. Η οικονομική αποδοτικότητα των διαφόρων παραγωγικών κλάδων δεν μπορεί να προσεγγίσει το επίπεδο των αντιστοίχων κλάδων που είναι εγκατεστημένοι σε αστικές ή αγροτικές ζώνες. Η μικρή ανταγωνιστικότητα των οικονομικών δραστηριοτήτων επιδεινώνεται περαιτέρω από το πνεύμα της παγκοσμιοποίησης. Τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά τους συνεπάγονται ανεπαρκείς και υψηλού κόστους υποδομές. Τέλος, η όλο και πιο έντονη πληθυσμιακή αποψίλωση των ορεινών περιοχών και εγκατάλειψη των αγροτικών περιοχών των ορεινών όγκων επιδεινώνει το πλαίσιο δραστηριοτήτων.

Παράλληλα με τα παραπάνω μειονεκτήματα, οι ορεινοί όγκοι παρουσιάζουν και ένα σημαντικό αριθμό πλεονεκτημάτων, τα οποία μπορούν να διακριθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τη βιώσιμη αξιοποίηση και κατάλληλη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και την ανάπτυξη ενός αριθμού δραστηριοτήτων, οι οποίες ανταποκρίνονται στην ικανοποίηση των νέων αναγκών των «μεταβιομηχανικών» κοινωνιών, όπως ο ορεινός-χιονοδρομικός τουρισμός, ο αγροτοτουρισμός, τα σπορ και οι δραστηριότητες αναψυχής, κτλ.
Ο.Χ.Τ. αποτελεί συγκερασμό πέντε παραγόντων, ο πρώτος από τους οποίους είναι η ικανοποίηση όλων των απαιτούμενων συνθηκών για την άσκηση της χιονοδρομίας: υψόμετρο, ποσότητα - ποιότητα - διάρκεια της περιόδου χιόνωσης, και μορφολογία του εδάφους. Ο δεύτερος παράγοντας είναι οι εγκαταστάσεις άθλησης και αναψυχής (μηχανικοί αναβατήρες, πίστες χιονοδρομίας). Ο τρίτος παράγοντας αποτελείται από τις εγκαταστάσεις διαμονής και διημέρευσης (τουριστικά καταλύματα). Επίσης, οι υποδομές πρόσβασης σε όρους χρόνου και απόστασης είναι ένας κρίσιμος παράγοντας. Τέλος, ιδιαίτερα σημαντικοί είναι οι φυσικοί και ανθρωπογενείς πόροι του ορεινού όγκου, καθώς και των όμορων ζωνών.
Ωστόσο, κύρια μεταβλητή παραμένει η οριοθέτηση των τριών Τ (Τοποθεσία – Τοποθεσία – Τοποθεσία), σύμφωνα με τα οποία η εξασφάλιση των προϋποθέσεων επιτυχούς λειτουργίας ενός ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ. προσδιορίζεται ουσιαστικά από την επιλογή της κατάλληλης τοποθεσίας και την ενδεδειγμένη προσέγγιση σχεδιασμού, χωροθέτησης, οργάνωσης των λειτουργιών. Ως εκ τούτου, η επιλογή μιας συγκεκριμένης ζώνης του ορεινού όγκου, προσδιορίζει καθοριστικά, αφενός μεν το πρότυπο ανάπτυξης του Ο.Χ.Τ, αφετέρου δε τις κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όχι μόνον στη χωρική ενότητα αναφοράς, αλλά και στο σύνολο του ορεινού όγκου .
Σύμφωνα με τα παραπάνω, η ανάπτυξη του Ο.Χ.Τ σε μια ζώνη αποποιείται της στενά χωρικής προσέγγισης που της προσδίδουν τα τρία Τ και λειτουργεί διευρυμένα για την ενότητα του ορεινού όγκου και τις όμορες περιοχές. Ως εκ τούτου, ο περιορισμός του χάσματος που διακρίνει τις πεδιάδες από τους ορεινούς όγκους και η ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων Ο.Χ.Τ, συνεισφέρει στην ενεργοποίηση των συγκεκριμένων ζωνών προς την κατεύθυνση της προστασίας του φυσικού τοπίου και της διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος.
Με βάση την Ευρωπαϊκή εμπειρία και διευρύνοντας ακόμα περισσότερο τους προκύπτοντες συσχετισμούς, διαπιστώνεται ότι οι ορεινοί όγκοι αποτελούν πλέον ένα χώρο ανάληψης πρωτοβουλιών και νέων προσεγγίσεων, και ένα πεδίο γνώσης αλλά και εφαρμογής νέων αναπτυξιακών προσανατολισμών, μεταξύ των οποίων, υπογραμμίζονται οι διαφοροποιήσεις και η άσκηση πολλαπλών δραστηριοτήτων.